Odrodzone państwo tworzono z czterech różnych jednostek państwowych (zabór rosyjski, pruski, austriacki i Królestwo Polskie) o różnych tradycjach, językach urzędowych i różnych ustrojach samorządu. Zewsząd zagrażali wrogowie. Początkowo władze w Warszawie utrzymały w mocy odrębne dla dawnych zaborów ustroje samorządu lokalnego. W dawnym Królestwie Polskim utrzymano w mocy ustawę o samorządzie gminnym z marca 1864 roku. Zmodyfikowano ją jednak dekretem Naczelnika Państwa z 27 listopada 1918 roku. Na mocy tych postanowień wójtowie i sołtysi byli jednocześnie funkcjonariuszami państwowymi i przedstawicielami władzy samorządowej. Wybierało ich Zgromadzenie Gminne. Nowym organem była Rada Gminy wybierana także przez Zgromadzenie Gminne na okres 3 lat. Rada przygotowywała wnioski i budżet, zawiadywała majątkiem i funduszami gminnymi, kontrolowała urzędników gminnych i wójta. Rada zbierała się przynajmniej raz w miesiącu lub częściej na żądanie co najmniej 5 członków. Uchwały podejmowano większością głosów. Raz w roku Rada Gminy przedstawiała wyniki swojej działalności na forum Zebrania Gminnego. Wójt reprezentował gminę. Zawierał umowy w jej imieniu gminy. Dokumenty takie musiały mieć podpis jego i dwóch radnych. Wójt miał do pomocy aparat urzędniczy z pisarzem gminnym (sekretarzem) na czele. Urząd gminy składał się z kilku urzędników: pomocników sekretarza, było ich zazwyczaj dwóch.
Nad działalnością gminy czuwał Wydział Powiatowy w Starostwie Powiatowym (Samorząd Powiatowy). Wybór wójta musiał być przez niego zatwierdzony, podobnie jak wybór sołtysa. Sołtys wykonywał zadania zlecone przez wójta gminy. Wybór sołtysa wymagał zgody Wydziału Powiatowego, ponieważ sołtys był także urzędnikiem państwowym. Ówczesne prawo pochodziło z czasów carskich i było dosyć restrykcyjne. Gdy na przykład sołtys chciał zrezygnować ze stanowiska, Wydział Powiatowy mógł nie wyrazić na to zgody i za uchylanie się od obowiązków oporny sołtys trafiał do więzienia.
W 1923 roku rozszerzono uprawnienia Wydziału Powiatowego nad gminą. W przypadku nieuchwalenia budżetu Wydział Powiatowy mógł zarządzić nowe wybory. Dodatkowo wszystkie podatki samoistne (gminne) musiały być zatwierdzane przez władze powiatowe.
Nie zachowały się wszystkie akta gminy Wola Rębkowska z okresu międzywojennego. Dostępne są jedynie dokumenty finansowe oraz protokoły posiedzeń Rady Gminy Wola Rębkowska z końca lat dwudziestych oraz z lat 1934-1936.
Gmina Wola Rębkowska według danych ze spisu powszechnego z 1921 roku liczyła 830 domów i 6349 mieszkańców. Wśród ludności gminy notowano 6284 katolików, 40 osób wyznania mojżeszowego, 20 prawosławnych, 2 ewangelików i 1 grekokatolika. Pod względem narodowościowym wszyscy podali narodowość polską z wyjątkiem 17 Białorusinów (z folwarku Huta Garwolińska), 7 Żydów i 1 Niemca (mieszkali w Rębkowie). Szczegółowe dane z 1921 roku odnośnie gminy przedstawia poniższa tabela:
Miejscowość |
Charakter miejscowości |
Liczba domów |
Liczba mieszkańców |
---|---|---|---|
Budy Uśniackie |
Wieś |
27 |
171 |
Budzeń |
Wieś |
6 |
60 |
Czechy (Trąbki) |
Osada fabryczna |
18 |
375 |
Ewelin |
Folwark (spisano łącznie z wsią) |
|
|
Ewelin wieś |
Wieś |
27 |
152 |
Garwolin |
Stacja kolejowa |
5 |
23 |
Huta Garwolińska |
Folwark |
11 |
236 |
Jagodne |
Wieś |
69 |
536 |
Karolin (Budy |
Folwark |
|
|
Kościeliska |
Osada leśna |
|
|
Kotwica |
Osada fabryczna |
1 |
32 |
Leszczyny Nowe |
Folwark |
4 |
42 |
Leszczyny Nowe |
Wieś |
4 |
22 |
Leśniczówka |
Osada leśna |
|
|
Michałówka |
Wieś |
10 |
89 |
Miętne |
Cegielnia |
2 |
15 |
Miętne |
Leśniczówka |
1 |
13 |
Niecieplin |
Wieś |
38 |
277 |
Puznów Nowy |
Folwark |
4 |
38 |
Puznów Nowy |
Wieś |
23 |
161 |
Puznów Stary |
Wieś |
49 |
314 |
Rębków |
Osada młyńska |
1 |
10 |
Rębków Stary |
Folwark |
5 |
61 |
Sieniczna Gora |
Osada leśna |
|
|
Stoczek |
Folwark |
|
|
Stoczek |
Wieś |
27 |
183 |
Trąbki |
Folwark |
5 |
91 |
Trąbki |
Wieś |
11 |
157 |
Uśniaki |
Leśniczówka |
|
|
Uśniaki |
Wieś |
31 |
188 |
Wilkowyja |
Osada |
|
|
Wilkowyja |
Wieś |
61 |
384 |
Władysławów |
Wieś |
16 |
104 |
Wola Rębkowska |
Wieś |
87 |
619 |
Wola Władysławowska |
Wieś |
45 |
295 |
Wycinka |
Wieś |
8 |
47 |
Zwierówka |
Wieś |
7 |
33 |
Część miejscowości obecnej gminy należała w przeszłości do sąsiednich samorządów gminnych. Do dawnej gminy Osieck należały:
Miejscowość |
Charakter miejscowości |
Liczba domów |
Liczba mieszkańców |
---|---|---|---|
Stara Huta |
Wieś |
54 |
316 |
Krystyna |
Wieś |
46 |
319 |
W skład gminy Górzno wchodziły:
Miejscowość |
Charakter miejscowości |
Liczba domów |
Liczba mieszkańców |
---|---|---|---|
Izdebnik |
Kolonia |
22 |
135 |
Górki |
Folwark |
2 |
28 |
Górki |
Kolonia |
9 |
62 |
Górki |
Wieś |
20 |
154 |
Ruda Talubska |
Folwark |
4 |
32 |
Ruda Talubska |
Stacja kolejowa |
4 |
24 |
Ruda Talubska |
Wieś |
29 |
208 |
Feliksin |
kolonia |
14 |
84 |
Taluba |
Folwark |
2 |
20 |
Taluba |
Kolonia |
7 |
50 |
Taluba |
Wieś |
9 |
58 |
Taluba Dąbrówka |
Osada młyńska |
1 |
7 |
Taluba Zwierzyniec |
kolonia |
|
|
Annopol |
kolonia |
5 |
31 |
Połędź |
Osada |
1 |
11 |
Czyszkówek |
Wieś |
38 |
241 |
Natalia |
Kolonia |
20 |
120 |
Lucin |
Kolonia |
18 |
120 |
Sulbiny Dolne |
Folwark |
5 |
50 |
Sulbiny Dolne |
Wieś |
49 |
337 |
Sulbiny Górne |
Folwark |
7 |
116 |
Sulbiny Górne |
Wieś |
18 |
123 |
Sławiny (Słabiny) |
Kolonia |
26 |
175 |
Unin folwark (dziś kolonia) |
Folwark |
1 |
23 |
Pierwsze dokumenty, na podstawie których można określić władze gminy i jej najważniejsze problemy pochodzą z 1926 roku. W tymże roku w skład Rady Gminy wchodzili:
- Jan Bogusz – Jagodne,
- Jan Gontarz- Wola Władysławowska,
- Władysław Rękawek – Puznów Nowy,
- Paweł Mroczek – Stoczek,
- Franciszek Lenarczyk,
- Paweł Makulec – Miętne,
- Stanisław Zawada – Rębków,
- Ignacy Zapałowski – Wola Władysławowska.
- Stanisław Głowala – Rębków,
- Antoni Pałyska – Puznów Stary,
- Paweł Makulec – Miętne
- Piotr Gadoś – Leszczyny,
- Stanisław Piotrowski -Niecieplin.
Funkcje Wójta Gminy i Przewodniczącego Rady Gminy sprawował Jakub Zieliński. Akta gminy z końca 1926 roku informują o wyrzuceniu z pracy dotychczasowego pisarza gminnego Józefa Głowacza, którego zwolniono za „nieudolność”
Samorząd gminny zajmował się w 1926 roku na przykład sprawą remizy strażackiej w Woli Rębkowskiej. Uznano, że budowa remizy przeszkodzi w planach budowy domu gminnego i sprawę odłożono. Tamtejsza OSP wielokrotnie ponawiała później próby uzyskania placu na budowę remizy od władz gminnych.
W latach 1926-1927 zajęto się po raz pierwszy w gminie sprawą budowy dróg. Zapewne wiązało się to z tym, że gmina Wola Rębkowska została wyznaczona w powiecie do roli „gminy wzorcowej”. Gmina miała się stać przykładową dla innych samorządów. Miały powstać nowe brukowane drogi, nowy budynek domu gminnego (urząd gminy), nowe szkoły. Brak danych, czy za tym szły jakieś pieniądze od władz zwierzchnich. Radni debatowali nad budową szosy z Miętnego do Woli Rębkowskiej. Do prac przy drogach przystąpiono „także na trasie szosy Warszawsko-Lubelskiej do Miętnego, na drodze od Huty Garwolińskiej do Garwolina przez Wolę Rębkowską a więc od tej szosy do Rębkowa i wybrukować wieś Wola Rębkowska”. Co ciekawe prace przy budowie brukowanych dróg nie wiązały się z wielkimi kosztami. Siłę roboczą zapewniała ludność gminy zobowiązana do bezpłatnych prac drogowych, czyli tak zwany szarwark. Liczba dniówek pieszych i konnych zależna była od ilości posiadanej ziemi. Wymiar pracy ustalała Rada Gminy. Kamienie na budowę dostarczały, według uchwały Rady Gminy Wola Rębkowska, wszystkie wsie położone w promieniu 5 km od budowy. Na wniosek radnego Stanisława Głowali Rada Gminy wystosowała pismo w sprawie stanu drogi wojewódzkiej wiodącej od szosy Garwolińskiej do Rębkowa, „która to droga znajduje się w stanie opłakanym, gdyż ludzie jadąc drogą łamią wozy i męczą inwentarz, oraz że utrzymanie tej drogi choćby w najelementarniejszym stanie leży w kompetencji władz wojewódzkich, przeto Rada Gminna postanowiła zwrócić się do Wydziału Powiatowego w Garwolinie z prośbą o interwencję u miarodajnych czynników”. (….) Rada Gminna wychodząc z założenia, że gmina Wola Rębkowska ma być gminą wzorcową, przeto postanowiła zwrócić się do Wydziału Powiatowego z prośbą o pobudowanie szosy od Garwolina przez Puznów-Żabieniec do Parysowa”.
Ustanowienie gminy Wola Rębkowska wzorowym samorządem obwieścił Starosta Garwoliński na posiedzeniu Rady Gminy w grudniu 1926 roku. Zaapelował o budowę dróg bitych i budynku gminnego wraz z posterunkiem policji i szkołą. Brak informacji o funduszach na te cele. Nie wszyscy byli przekonani o słuszności przystąpieniu gminy do programu wzorowej gminy. Po długich targach dopiero 29 stycznia 1927 roku Rada Gminy jednogłośnie uchwaliła zorganizowanie w gminie gminy wzorowej.
Gmina miała jednak bieżące problemy. Na przykład zwolniony z dniem 1 listopada 1926 roku pisarz gminny otrzymał 3-miesięczną odprawę i obiecał opuścić zajmowany przez siebie lokal służbowy w Urzędzie Gminy, lecz nie chciał tego uczynić. W styczniu 1927 roku Wójt Gminy przeprowadził oficjalną eksmisję sekretarza. Pisarz gminny do tej pory organizował tak zwaną stójkę konną. Otrzymywał co miesiąc pewną kwotę pieniędzy na wynajem wozów konnych z woźnicami (stójkowymi) w celu przewożenia urzędników gminnych i nauczycieli. Wobec tego, że pisarz przestał się tym zajmować obowiązki przejął wójt gminy na polecenie Rady Gminy i otrzymywał na ten cel 80 zł miesięcznie.
W styczniu 1927 roku ogłoszono konkurs na nowego pisarza gminnego. Zgłosiło się pięciu kandydatów. Najlepiej oceniono Władysława Jeżewskiego i zatrudniono go z pensją według IX kategorii. Część radnych proponowała niższe wynagrodzenie (VIII kategoria), doszło nawet do tajnego głosowania w tej sprawie. W końcu ustalono jednak IX kategorię zaszeregowania jego pensji. Jeżewski rozpoczął pracę z dniem 1 lutego 1927.
W latach dwudziestych budżet gminy nie miał nadwyżek. Zachowały się liczne podania o dofinansowania różnych celów, lecz odmówiono wszystkim. Nawet kwoty 50 zł na podręczniki dla biednych dzieci. Wynikało to z niewielkich kwot w budżecie.
Wiosną 1927 roku przystąpiono, metodą szarwarkową, do budowy kolejnych dróg:
Miętne-Kotwica, Rębków-Wola Rębkowska, Huta Garwolińska-Budy Uśniackie. Jesienią 1927 roku Gmina otrzymała od Starostwa Powiatowego w Garwolinie 250 sztuk drzewek, które miano posadzić przy nowo brukowanych drogach. Być może była to część projektu wzorcowej gminy. Rada Gminy zwróciła się do szkół, aby nauczyciele wraz z dziećmi posadzili drzewka. W uchwale w tej sprawie czytamy: „Aby dzieciom wyryło się głębiej w pamięci sadzenie drzewek Rada Gminy upoważniła Urząd Gminy zakupić z funduszu pomocniczego w budżecie gminy z pozycji „na obsadzenie dróg drzewkami” kilkanaście kilogramów cukierków na sumę około 40-50 zł i rozdać dzieciom obecnym przy sadzeniu drzewek”.
Zdawano sobie sprawę, że 250 drzewek przy drogach nie załatwi sprawy, lecz na więcej Starostwo zapewne nie miało środków. Starosta apelował więc do gminy Wola Rębkowska: „Nawiązując do okólników Ministra Spraw Wewnętrznych i P. Wojewody Lubelskiego, Pan Starosta wzywa radnych aby uchwalili kredyt na zakup drzewek do obsadzenia dróg gminnych, wyjaśniając przy tem korzyści jakie gmina będzie miała w przyszłości ściągając z wydzierżawienia tych przydrożnych sadów nie mówiąc już o przyjemnym widoku dla oka oraz miłym chłodzie w czasie upalnych dni dla podróżujących”.
W 1927 roku niektóre wsie przystąpiły do melioracji gruntów na terenie gminy.
Wskazywano pozytywny przykład szkoły rolniczej w Miętnem i wzrost wydajności w uprawach tejże szkoły po zastosowaniu melioracji.
Jak wspomniano w latach 1926-1927 gmina przystąpiła do ambitnego planu budowy brukowanych dróg metodą szarwarkową. Wiązało się to z dużym obciążeniem ludności. Gospodarze stale byli nakłaniani do pracy, wożenia kamienia, piachu, układania kamienia itp. Obciążenia były bardzo duże, a za uchylanie się od pracy groziły grzywny. Bardzo wielu było niezadowolonych. Brak dokładnych danych na ten temat, ale skoro w lutym 1928 roku Zgromadzenie Gminne wystosowało żądanie obniżenia świadczeń szarwarkowych o 50%, to sprawa była poważna. Rada Gminy miała jednak ambitne cele i uchwalono w tej sprawie: „Rada Gminy nie może się na to zgodzić [obniżki świadczeń], ponieważ wymienione świadczenia drogowe nie są wygórowane i gmina Wola Rębkowska obejmując przestrzeń 16 000 mórg i posiadając z górą 7000 ludności, jest w stanie corocznie wybudować 3 km dróg bitych”. Z drugiej strony wiele wsi posiadając już brukowane drogi zaznało dobrodziejstw utwardzonych dróg. Wiosną 1928 roku mieszkańcy wsi Puznów Nowy i Stary na zebraniach wiejskich wystosowali petycję o budowę drogi bitej z Puznowa do „szosy Głoskowskiej”. W tej sprawie Rada Gminy uchwaliła, „że nie może się rozdrabniać”. Droga ta nie miała wielkiego znaczenia dla komunikacji gminy i mieszkańcy tych wsi musieli jeszcze poczekać.
Celem gminy wzorcowej miała być budowa domu gminnego, który pomieściłby urząd gminy, szkołę i posterunek policji. Dom taki nie powstał. Postanowiono remontować stary budynek (ogłoszono przetarg). Problem ciasnoty stał się tak duży, że władze gminy Wola Rębkowska postanowiły usunąć Policję w Woli Rębkowskiej z wynajmowanego przez nią pomieszczenia. W tej sprawie interweniował Sejmik Powiatowy i posterunek Policji Państwowej pozostał. Z końcem 1928 roku urywają się dostępne akta gminy Wola Rębkowska z lat dwudziestych.
Brak jest dokumentów z przełomu lat dwudziestych i trzydziestych. Pewne informacje z tego okresu można odnaleźć w czasopiśmie samorządowym z okresu międzywojennego. Znalazł się tam opis gminy: „Gmina Wola Rębkowska zajmuje obszar 9553 ha. Administracyjnie podzielona jest na 20 sołectw. Gleba na ogół średnia przeważnie żytnio- -kartoflana z domieszką pszennej. Kultura rolna stoi tu dość wysoko, rolnicy rozumieją korzyści stąd płynące i używają dużo nawozów sztucznych. Istnieje tu 5 kółek rolniczych, które również dbają o podniesienie kultury rolniczej, prowadzą kontrolę mleczności, poletka doświadczalne i dbają o hodowlę bydła i nierogacizny, która w gminie jest specjalnie uprawiana. Prowadzone są także 4 mleczarnie spółdzielcze, które dobrze prosperują, niestety, należy podkreślić, że sprzeciwiają się one komasacji, a każda działa samodzielnie – tym samym więc nie mogą rozwinąć szerszej akcji. Na terenie gminy istnieją dwie fermy rolnicze w Kotwicy i Rębkowie. Kotwica daje wzór drobnych gospodarstw wzorowych, zaś Rębków prowadzi racjonalną hodowlę bydła zarodowego i stację doświadczalną hodowli kur zielononóżek. W przeciągu 3 lat wybudowała gmina 10 km dróg, w tym 6 km bruku i 4 km szosy, dając 75% kosztów, resztę zaś 25% pokrył Sejmik. Za ten wysiłek obywatelski przy budowie dróg otrzymała gmina pochwałę od P. Wojewody Lubelskiego. W 1929 roku ukończyła gmina budowę 4-klasowej szkoły powszechnej w Wilkowyi, obecnie zaprojektowana jest budowa 2 szkół 7-klasowych. Sieć straży pożarnych obejmuje 7 oddziałów, z czego 5 jest dobrze wyekwipowanych, zaś 2 są zupełnie młode. 3 straże mają własne remizy 2 murowane i 1 drewnianą. Z organizacji społecznych czynne są: 4 koła młodzieży wiejskiej, 1 koło młodzieży chrześcijańskiej oraz 4 hufce P.W. i W.F, które dobrze się rozwijają. Gmina prowadzi Gminną Kasę Pożyczkowo-Oszczędnościową. Ogólny budżet na rok 1930/1931 wynosi 54 957 zł, w tem na szkolnictwo 14 950 zł, w wydatkach zwyczajnych 11 500 zł na budowę, na opiekę społeczną 4270 zł. Gmina przyznała 2 subsydia dla uczniów szkoły rolniczej w Miętnem. W skład Rady Gminnej wchodzą: Pp. Paweł Edward Chodaj, Ludwik Świesiulski, Stanisław Zawada, Jan Karczmarczyk, Franciszek Elmerych, Józef Gontarz, Ignacy Zapałowski, Franciszek Lenarczyk, Aleksander Czaplarski, Jan Bogusz, Władysław Rękawek i Piotr Gadoś. Wójtem gminy jest p. Aleksander Dębecki, miejscowy gospodarz rolny. Urząd wójta sprawuje od grudnia 1928 roku. Przyjmuje też udział w życiu społecznym. Sekretarzem jest p. Władysław Jeżewski, urodzony w m. Końskie. W samorządzie pracuje od 1919 roku, sekretarzem gminy Wola Rębkowska jest od 1927 roku, jest też naczelnikiem miejscowej straży oraz rejonu, członkiem zarządu i skarbnikiem Związku Okręgowego Straży Pożarnych, wiceprezesem Kółka Rolniczego i w ogóle dużo poświęca się pracy społecznej. Jest też wiceprezesem Związku Pracowników Administracji Gmin powiatu garwolińskiego”.
Jak widać gmina Wola Rębkowska była dość rozwinięta. Rolnictwo stało na wyższym poziomie niż w wielu gminach. W 1928 roku zmienił się wójt gminy. W 1929 roku gmina uzyskała pochwałę Wojewody Lubelskiego. W Lubelskim Dzienniku Wojewódzkim z 1930 roku (poz. 1, s. 1-3) można odnaleźć zapis: „Pismo okólne Wojewody Lubelskiego Do Panów Przewodniczących, Sejmików Powiatowych, Rad gminnych, Wójtów, Sołtysów, Pisarzy gminnych oraz ludności wiejskiej na terenie Województwa Lubelskiego w sprawie podziękowań za sprężystą organizację, oraz wzorowe wykonanie świadczeń w naturze (szarwarków), przy robotach publicznych, a w szczególności przy budowie dróg, szkół, prac przy przeprowadzeniu melioracji wodnych w 1929 roku. (…) W szczególności na specjalne wyróżnienie w tym kierunku zasłużyli: Rady gminne, wójci, sekretarze gminni, sołtysi wioskowi, oraz ogół mieszkańców następujących gmin: (…) gmina Wola Rębkowska i Kłoczew powiatu garwolińskiego za świadczenia przy budowie dróg (….)”. Było to wielkie wyróżnienie dla gminy. W 1933 roku dokonano wielu zmian w funkcjonowaniu gmin wiejskich w Polsce. Według nowej ustawy gminnej z 23 marca 1933 roku zniesiono Zebranie Gminne, czyli zgromadzenie ogółu gospodarzy z terenu gminy. Uprawnienia zniesionego organu przekazano Radzie Gminnej. Namiastką zniesionego Zebrania Gminnego było Zebranie Gromadzkie. Wprowadzono bowiem podział gmin na gromady wiejskie, które obejmowały jedną lub kilka wsi. Zebranie Gromadzkie zbierało się pod przewodnictwem sołtysa lub jego zastępcy (podsołtysa). Zebranie Gromadzkie podejmowało uchwały dotyczące danej gromady, wybierało sołtysa i jego zastępcę. Wybierało też radnych gromadzkich w liczbie od 12 do 30. Organem wykonawczym gromady był sołtys oraz jego zastępca.
Rada Gminy miała obecnie mniejsze uprawienia. Wyboru radnych dokonywało kolegium złożone z delegatów rad gromadzkich, sołtysów i podsołtysów wszystkich gromad. Istniał cenzus wieku przy prawie wyborczym czynnym 25 lat (wcześniej 21) i w prawie wyborczym biernym wynoszącym 30 lat (wcześniej 25). Wprowadzono dokładnie linię podziału między uprawnieniami władzy uchwałodawczej i wykonawczej. W gminach do 5000 mieszkańców radnych było 12. Kadencja radnych wynosiła 5 lat. Warto wspomnieć, że w czasach II RP mandat radnego nie wiązał się z żadnym wynagrodzeniem. W nowym ustroju utworzono nieznany wcześniej organ – zarząd gminy. Przejął on część uprawień dawnej rady gminy. Zarząd gminy funkcjonował na czele z wójtem i podwójcim. W skład zarządu wchodziło też dwóch lub trzech ławników. Właśnie zarząd gminy na co dzień sprawował władzę w gminie. Zarząd gminy przygotowywał projekt budżetu, regulaminy, instrukcje urzędu, decydował o wydatkach. Kadencja członków zarządu wynosiła 5 lat. Wójta oraz członków zarządu wybierała Rada Gminy w głosowaniu tajnym. Nowa ustawa o samorządzie gminnym stworzyła bardziej rozbudowany aparat urzędniczy – urząd gminy. Poprzednio urząd składał się z kilku osób, sekretarza oraz dwóch – trzech pomocników. Teraz stworzono rozbudowany urząd podzielony na referaty. Na czele urzędu gminy stał sekretarz. Jako jedyny musiał mieć on odpowiednie kwalifikacje. Mianował go i zwalniał starosta powiatowy. Sekretarz protokołował posiedzenia Rady Gminy i miał głos doradczy na Radzie. Był on kierownikiem urzędu gminy, w którym powołano referaty: ogólno-organizacyjny, finansowo-budżetowy, gospodarki komunalnej, administracyjny (zajmujący się sprawami zleconymi przez administrację rządową).
Wójt był zwierzchnikiem całej gminy i aparatu urzędniczego. Miał prawa reprezentowania gminy i podpisywania umów w jej imieniu. Dokumenty, w których były zobowiązania finansowe gminy, należało opatrzyć podpisem jeszcze jednego członka zarządu gminy. Wójt był także reprezentantem administracji rządowej w terenie, wykonywał także zadania zlecone przez rząd.
Wójt, jako organ rządowy, działał jednoosobowo i pod osobistą odpowiedzialnością. Nadzór nad jego działalnością sprawował starosta. Starosta miał prawo zwolnić wójta lub rozwiązać Radę Gminy w przypadkach łamania prawa.
Na przełomie 1933 i 1934 wybrano władze gminne: wójta, członków zarządu, nową radę gminy. Brak niestety akt z tego okresu.
Dostępne akta gminy pochodzą z lat 1934-1936. Są to protokoły Rady Gminy Wola Rębkowska. Na przełomie 1933/1934 roku mieszkańcy gminy wybrali skład nowej Rady Gminnej według nowej ustawy o samorządzie. W skład Rady Gminy weszli:
- Henryk Bednarczyk,
- Aleksander Dębecki,
- Władysław Gałązka,
- Antoni Grodzki,
- Stanisław Jańczowski,
- Stanisław Rozalka,
- Piotr Piłka,
- Wiktor Piłka,
- Stanisław Piotrowski,
- Jan Piesio,
- Antoni Ostrowski,
- Władysław Rękawek,
- Jakub Zieliński,
- Jan Zieliński,
- Władysław Kiljański,
- Stanisław Ejneberg,
- Inż. Stanisław Janowski,
- Władysław Kiliański
- Paweł Góźdź,
- Stanisław Koronka.
Brak jest danych dotyczących wyborów wójta gminy i członków Zarządu. Możemy się domyślać, że wójt wybrany przez radnych na początku 1934 roku (w tym czasie wybierano w kraju nowych wójtów) nie zyskał akceptacji Starosty Powiatowego. Przez kilka miesięcy obowiązki wójta (p.o.) sprawował Władysław Wnuk (?)- podwójci. W skład Zarządu wchodzili ponadto: Ignacy Zapałowski i Franciszek Lenarczyk. Stanowisko sekretarza gminy pełniła inna osoba niż Władysław Jeżewski.
Od sierpnia 1934 roku stanowisko wójta gminy objął Stanisław Piotrowski. Brak jest niestety protokołów wyborów. Jesienią 1934 roku na stanowisko sekretarza gminy powrócił Władysław Jeżewski.
Gmina w połowie lat trzydziestych zajmowała się nadal budową dróg i szkół. Te sprawy przewijają się przez akta gminne.
W maju 1935 roku uczczono na sesji Rady Gminy minutą ciszy pamięć dopiero co zmarłego Marszałka Józefa Piłsudskiego. Z tej okazji postanowiono nazwać budującą się szkołę w Kotwicy imieniem Józefa Piłsudskiego. Z tej okazji postanowiono nazwać budującą się w Kotwicy szkołę imieniem Józefa Piłsudskiego oraz ufundować z budżetu gminy coroczne stypendium dla jednego ucznia i jednej uczennicy. Wyasygnowano także pewną kwotę na budowę kopca Marszałka.
W 1935 roku pod obrady Rady Gminy wzięta została sprawa budowy szkół w rejonie Rębków, Wola Rębkowska. Sprawa budziła duże zainteresowanie radnych. W końcu Rada Gminy uchwaliła: „budowę szkoły w Kotwicy na gruncie wykupionym od Państwa z byłego majątku państwowego Miętne. Szkoła ma być pobudowana z drzewa, kryta blachą o 4 salach i mieszkaniu dla kierownika szkoły. Koszty budowy Rada określa na kwotę 16 300 zł w związku z tym ustala następujący plan.” (Następuje szczegółowy plan wydatków) . Uchwalono także budowę szkoły w rejonie Rębków-Wola Rębkowska, „jednak realizację budowy Rada postanawia odłożyć do czasu ukończenia budowy szkoły w Kotwicy. W międzyczasie Zarząd Gminy miał ustalić dokładne miejsce na zbudowanie budynku”. W gminie funkcjonowała Gminna Kasa Oszczędnościowo-Pożyczkowa. Władze Kasy wybierała Rada Gminy. W maju 1935 roku w skład Zarządu weszli: Antoni Pałyska z Puznowa, Józef Gadoś z Miętnego. W skład Komisji Rewizyjnej weszli: Stanisław Janowski, Stanisław (nieczytelne) i Władysław Rękawek.
Gmina Wola Rębkowska była atrakcyjna, bowiem miejscowości z innych gmin, na przykład Cyganówka i Trzcianka z gminy Wilga wystąpiły z inicjatywą przejścia do gminy Wola Rębkowska, co tutejsza Rada Gminy zaakceptowała.
Gmina Wola Rębkowska w latach dwudziestych miała być wzorcową gminą. Brak danych z lat trzydziestych jak ta sprawa była realizowana. Inwestowano w budowę dróg i obiektów szkolnych. Jak opisano wyżej gminę chwalił nawet w Dzienniku Urzędowym sam Wojewoda, dlatego to co spotkało gminę w 1936 roku było dla wielu mieszkańców niezrozumiałe.
W 1936 roku powstał projekt likwidacji („skasowania”) gminy Wola Rębkowska. Zapewne z inicjatywą wyszły władze powiatowe. Miało to na celu zracjonalizowanie gospodarki gminnej w powiecie. Gminę postanowiono rozparcelować między sąsiednie samorządy. Sprawa stała się oczywiście tematem gorących dyskusji na sesji Rady Gminy. Dzięki temu mamy wiele informacji o ówczesnej gminie. W sprawie likwidacji Rada Gminy uchwaliła: „Gmina Wola Rębkowska istnieje bardzo dawno i ma starą tradycję, z którą związane są wszystkie miejscowości, ludność jest zaś zadowolona z obecnego stanu rzeczy. Siedziby Zarządów Gmin Górzno, Osieck, Parysów i Łaskarzew, są położone zbyt daleko, bo 9-16 km od wszystkich prawie miejscowości wchodzących w skład gminy Wola Rębkowska, wskutek czego ludność tych miejscowości miałaby znaczne trudności w związku z załatwianiem spraw w zarządach tych gmin. Trudności potęgowane byłyby jeszcze tym, że arterie komunikacyjne, łączące siedziby w/w gmin, a w szczególności gmin Osieck, Łaskarzew pozostawiają wiele do życzenia. Gmina Wola Rębkowska licząca w dniu 1 stycznia 1936 roku 6886 mieszkańców z obszarem 9243 ha, z czego gruntów sporządkowanych 9006 ha należy do gmin średnich, zdaniem Rady Gminy taki właśnie typ gminy wiejskiej nie najłatwiejszy do administrowania, odpowiada najlepiej potrzebom miejscowej ludności. Zarzut, że gmina Wola Rębkowska jest prowadzona słabo nie jest słuszny, o czym świadczyć mogą następujące dane (tu wypisano dane finansowe świadczące o dobrej kondycji finansowej gminy). Gmina posiadała majątek gminny wartości 40 018 zł. Budżet gminy po stronie wydatków zamykał się kwotą 31 320,06 zł. W latach 1925-1928 gmina wybudowała w Wilkowyi piękny, murowany z cegły, kryty blachą 4-klasowy budynek szkoły, kosztem 34 005 zł 18 gr, nie wliczając do tej sumy świadczeń w naturze, zaś w roku ubiegłym rozpoczęła własnymi siłami budowę nowego 4-klasowego budynku szkolnego w Michałówce, którego koszty wynoszą 16 300 zł. Budowa zrealizowana jest w 2/3 i przed dniem 1 września 1936 roku oddana zostanie do użytku. Od roku 1927 gmina systematycznie buduje drogi bite z zastosowaniem świadczeń w naturze w postaci dostawy kamienia i robocizny pieszej oraz konnej. Dotychczas wybudowano już 16 km dróg bitych. Wybudowano również konieczną ilość mostków z przepustami kosztem kilkunastu tysięcy złotych. W uznaniu zasług Gminy w związku z dobrą organizacją oraz szerokim wykonaniem świadczeń w naturze przy budowie dróg Pan Wojewoda Lubelski okólnikiem z dnia 27 grudnia 1929 roku ogłoszonym w Lubelskim Dzienniku Urzędowym nr 1 z roku 1930 wyraził gminie Wola Rębkowska swe podziękowanie. Że Gmina Wola Rębkowska w latach 1929-1933, czyli w okresie najbardziej katastrofalnym dla finansów gmin wiejskich, nie załamała się i nie poszła śladem wielu gmin z powiatu garwolińskiego, tj. nie zatrzymywała na własne wydatki sum przechodnich stwierdzić mogą: Wydział Powiatowy (referat finansowy), Urząd Skarbowy i Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych.” Taka uchwała miała uzasadniać byt gminy.
Dodatkowo uchwalono powstanie specjalnej delegacji do Starosty Powiatowego w celu złożenia wyżej opisanej petycji. Na czele delegacji stanął wójt Stanisław Piotrowski oraz osoby: Jan Zieliński, Franciszek Lewczyk, Ignacy Zapałowski, Władysław Gałązka i Antoni Ostrowski.
Na przekór planom likwidacji Rada Gminy uchwaliła dodatkowo włączenie do gminy miejscowości z gminy Osieck: Krystyna, Stara Huta, Kościeliska Nowe i Kościeliska Stare, z gminy Górzno: Izdebnik, Górki, Żebrak, Zakącie, Czyszkówek, Natalia, z gminy Wilga: Trzcianka i Cyganówka. Powyższe wsie miały się zgodzić na włączenie do gminy Wola Rębkowska, za czym na pewno przemawiała odległość od siedziby Zarządu Gminy w Woli Rębkowskiej, mniejsza niż do dotychczasowych siedzib.
Na kolejnej sesji w dniu 2 maja 1936 roku nie omawiano już likwidacji gminy. Zapewne sprawa ucichła. Uchwalono za to włączenie gromady Krystyna do gminy Wola Rębkowska.
Niestety brak jest kolejnych akt gminy Wola Rębkowska z końca lat trzydziestych.